Μικρή ιστορία της ντομάτας: οι μεταλλάξεις, οι Αζτέκοι και η καλλιέργεια

Η ταπεινή ντομάτα θεωρείται ως βασικό συστατικό της μεσογειακής διατροφής: βασικό λαχανικό στη χωριάτικη σαλάτα, η ντομάτα αποτελεί τη βάση για όλα τα κοκκινιστά φαγητά και τις σάλτσες.

Η Εθνική Υπηρεσία Κήπων των ΗΠΑ χαρακτηρίζει την ιστορία της ντομάτας ως πρόσφατο “success story” διότι επρόκειτο για ένα παρεξηγημένο ζαρζαβατικό επί σειρά αιώνων.

Οι ντομάτες προέρχονται από τη Νότιο Αμερική και συγκεκριμένα την Κορδιλιέρα των Άνδεων, η οποία εκτείνεται από το Περού και τον Ισημερινό έως τη Βολιβία και το Περού.

Οι ιθαγενείς πληθυσμοί έτρωγαν ντομάτες, αλλά δεν υπάρχουν αρχαιολογικά στοιχεία που να δείχνουν την καλλιέργειά τους κατ’ οποιονδήποτε τρόπο.

Οι ιστορικοί εικάζουν ότι τα ζώα έτρωγαν επίσης αυτές τις άγριες ντομάτες και ότι συνέβαλαν στην εξάπλωσή τους 3000 χιλιόμετρα βορειότερα, στην Κεντρική Αμερική.

Ήταν οι Αζτέκοι, πολιτισμός που προηγήθηκε των Μάγιας, οι οποίοι πρώτοι έφαγαν, καλλιέργησαν και ονομάτισαν την ντομάτα. Την αποκάλεσαν “τομάτλ” ή “ξτομάτλ”. Η επιστημονική ονομασία της ντομάτας είναι “Lycopersicon esculentum” η οποία σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει “βρώσιμο λυκοροδάκινο”.

Το 1520, ο ισπανός Κονκισταδόρας Ερνάν Κορτέζ είδε τις ντομάτες σε μια υπαίθρια αγορά και μετέφερε σπόρους στην Ισπανία.

Από εκεί κατέληξαν στη Νάπολη της νότιας Ιταλίας, πόλη που τότε τελούσε υπό ισπανική κατοχή,όπου απέκτησαν και την κακή τους φήμη.

Σημειώνεται ότι μαζί με τις ντομάτες μεταφέρθηκαν στον Παλαιό Κόσμο τον 16ο αιώνα οι πατάτες, οι μελιτζάνες, οι πιπεριές και ο καπνός.

Οι πρώτοι βοτανολόγοι πίστευαν ότι το φυτό ανήκε στην οικογένεια των solanacaea, όπως και το ναρκωτικό λουλούδι μπελαντόνα. Ένα λήμμα από μια πρώιμη περιγραφή της ντομάτας την περιγράφει ως “νέο φυτό πιο ευχάριστο στην όραση απ΄ότι στη γεύση ή την όσφρηση, διότι η βρώση του προκαλεί παράκρουση και εμετό”.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, οι πουριτανοί χριστιανοί θεωρούσαν ότι οι  ντομάτες είχαν αισθησιακή εμφάνιση και ως εκ τούτου ήταν κακές.

Έπρεπε να φτάσουμε στα 1820 για να αποκατασταθεί η φήμη της ντομάτας στο δυτικό κόσμο. Τότε, ο περιηγητής Συνταγματάρχης Ρόμπερτ Γκίμπον Τζόνσον συνέλεξε σπόρους ντομάτας από όλο τον κόσμο και ενθάρρυνε αμερικανούς αγρότες να τους καλλιεργήσουν.

Για να διαψεύσει τις φήμες περί δηλητηριώδους δράσης της ντομάτας, ο Τζόνσον δήλωσε δημοσίως ότι θα φάει ένα ολόκληρο καλάθι στα σκαλιά του δικαστηρίου του Σάλεμ της Μασσαχουσσέτης. Προς έκπληξη όλων, ο Τζόνσον επιβίωσε και η ντομάτα έκανε ένα νέο ξεκίνημα μέχρι που το 1835 είχαν αναχθεί σε βασικό συστατικό της αμερικανικής διατροφής. Ακόμα και τότε τα βιβλία μαγειρικής συνιστούσαν το μαγείρεμά τους επί τουλάχιστον τρεις ώρες πριν την κατανάλωση.

Πλέον οι ντομάτες θεωρούνται άριστη πηγή λυκοπενίου και πλούσια πηγή καλίου και βιταμίνης Α. Περιέχουν επίσης βοταμίνη C, μέταλλα και ιχνοστοιχεία.

—Οι γενετικές μεταλλάξεις

Μια από τις ποικιλίες που έφερε ο Κορτέζ στην Ευρώπη έδινε γιγάντιους καρπούς, γνωστούς σήμερα ως τομάτα beefcake.

Η ντομάτα που έτρωγαν στις Άνδεις δεν μοιάζει και πολύ με αυτή που τρώμε σήμερα λόγω της μετάλλαξης του λαχανικού από τους Αζτέκους με μια σειρά διασταυρώσεων καρπών που είχαν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά.

Μια νέα μελέτη ερευνητών του αμερικανικού Εργαστηρίου Κολντ Σπρινγκ Χάρμπορ που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Genetics» αποκαλύπτει το μυστικό του μεγάλου μεγέθους της ντομάτας beefcake: αυτό οφείλεται στην υπερπαραγωγή βλαστικών κυττάρων.

Το μέγεθος του καρπού και πολλά ακόμα χαρακτηριστικά των φυτών ρυθμίζονται από το μερίστωμα, τον ιστό από τον οποίο μεγαλώνουν οι άκρες των βλαστών. Η μελέτη αποκάλυψε την ύπαρξη ενός μηχανισμού ανάδρασης, στον οποίο ένα γονίδιο διεγείρει την παραγωγή βλαστικών κυττάρων ενώ το άλλο την επιβραδύνει.

Η μείωση της δραστηριότητας του ανασταλτικού μηχανισμού είναι αυτή που γιγάντωσε την ποικιλία beefcake. Το ανασταλτικό γονίδιο κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη (CLAVATA3) που συνδέεται στην επιφάνεια των κυττάρων-στόχων όπως το κλειδί στην κλειδαριά. Για να λειτουργήσει κανονικά η πρωτεΐνη πρέπει να έχουν συνδεθεί πάνω της τρία μόρια σακχάρου. Αν ο αριθμός αυτός μειωθεί, η ανασταλτική πρωτεΐνη δεν λειτουργεί αποτελεσματικά και τα βλαστικά κύτταρα αυξάνονται.

—Επιβίωσε χάρη στη φροντίδα των καλλιεργητών

Στη φύση, αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στο φυτό, αφού η υπερπαραγωγή βλαστικών κυττάρων μπορεί αυξήσει το μήκος των καρπών, αλλά να τους κάνει αδύναμους.

Επιπλέον, το φυτό χρειάζεται περισσότερη ενέργεια για να παράξει τους γιγάντιους καρπούς του. Σε συνθήκες καλλιέργειας, όμως, η ανθρώπινη φροντίδα εξασφαλίζει την επιβίωση της ποικιλίας.

Η παρέμβαση σε αυτόν τον μηχανισμό ρύθμισης του μεριστώματος ήταν μία μόνο από τις γενετικές αλλαγές που έδωσαν τις εκατοντάδες ποικιλίες τομάτας που απολαμβάνουμε σήμερα. Το σημαντικό όμως είναι ότι οι πρωτεΐνες CLAVATA που αναστέλλουν την παραγωγή βλαστικών κυττάρων υπάρχουν σε όλα τα φυτά.

Δυνητικά, ο μηχανισμός αυτός θα μπορούσε να ρυθμιστεί και σε άλλα φρούτα ώστε αυτά να λάβουν επιθυμητά χαρακτηριστικά άλλα από αυτά που τους δίνει η φύση.

Αφού διαβάσατε όλα αυτά τα ωραία πράγματα για τις ντομάτες τώρα μάθετε πώς μπορείτε να καλλιεργήσετε ντομάτα στον κήπο ή τη βεράντα σας!

Και επίσης διαβάστε για:

Tο χάπι ντομάτας που προστατεύει την καρδιά.

Έξι τρόπους για να απολαύσετε τις ντομάτες όλο το χρόνο (photos).

Τις ντομάτες που λειτουργούν ως φάρμακο για την κατάθλιψη.

Το κρασί από ντομάτες!

Τους λόγους που τις αποφεύγουν φονταμενταλιστές μουσουλμάνοι.

και γιατί οι σπιτικές ντομάτες είναι νοστιμότερες.

econews