Η ανακύκλωση στα χέρια της “μαφίας” – Πώς λειτουργεί το κύκλωμα

Τις τρύπες του συστήματος της ανακύκλωσης στην Ελλάδα αποκάλυψε η πρόσφατη τοξική πυρκαγιά σε Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών στη Νέα Ζωή Ασπροπύργου.

Ακατάλληλα και επικίνδυνα υλικά συγκεντρωμένα σε εκατοντάδες μη αδειοδοτημένες μονάδες και παράνομη απόρριψή τους στο περιβάλλον υπό την προστασία εγκληματικών στοιχείων συνθέτουν το ζοφερό σκηνικό μιας διαδικασίας που θα έπρεπε να αποτελεί πηγή κοινωνικού πλούτου στην Ελλάδα του 21ου αιώνα.

—Ακατάλληλα υλικά και πρόστιμα

Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας “Καθημερινή” στην καμμένη μονάδα του Ασπροπύργου εντοπίστηκαν νοσοκομειακά απόβλητα, ληγμένα φάρμακα, ορυκτέλαια, και μεγάλος αριθμός ελαστικών.

Στην εν λόγω μονάδα με επωνυμία «Γενική Ανακύκλωση Χάρτου Κτηματική Ξενοδοχειακή ΑΕ» είχαν επιβληθεί περιβαλλοντικά πρόστιμα και στο παρελθόν.

Από το 2012 έως το 2014, η αρμόδια για τους ελέγχους στη μονάδα Περιφερειακή Ενότητα Δυτικής Αττικής είχε επιβάλει τρεις φορές πρόστιμο για απόβλητα και αποθήκευση μεγαλύτερων ποσοτήτων απορριμμάτων από τις επιτρεπόμενες. Το ύψος των προστίμων συνολικά δεν ξεπερνούσε τα 15.000 ευρώ, γιατί η Περιφέρεια δεν έχει την αρμοδιότητα επιβολής υψηλότερων.

Ταυτόχρονα, στη «Γενική Ανακυκλώσεων- Κτηματική Ξενοδοχειακή Α.Ε.» ουδείς γνώριζε τις ποσότητες υλικών που έμπαιναν και έβγαιναν από το εργοστάσιο, εφόσον δεν κρατούσε, ως όφειλε από τη νομοθεσία, μητρώο για τις ποσότητες που διακινούσε.

Τουλάχιστον, η συγκεκριμένη επιχείρηση είχε άδεια λειτουργίας (κακώς όπως έδειξαν οι έλεγχοι των επιθεωρητών περιβάλλοντος), καθώς δεν είναι αυτός ο κανόνας για τις μονάδες ανακύκλωσης.

Σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στην Περιφέρεια Δυτικής Αττικής με τους ιδιοκτήτες ανάλογων εργοστασίων που διαθέτουν άδεια (συνολικά τέσσερα), καταγγέλθηκε ότι περίπου 250 λειτουργούν παράνομα.

—Η “αμαρτωλή” εταιρεία

Όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα “το Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) στον Ασπρόπυργο, ιδιοκτησίας της «Γενικής Ανακυκλώσεως Α.Ε.», ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Ιούνιο του 2008, με χρηματοδότηση από το Γ΄ ΚΠΣ. Ενα έτος αργότερα, επέκτεινε τη δραστηριότητά του με μια σύγχρονη μονάδα ανακύκλωσης γυαλιού και παραγωγής απορριμματογενούς καυσίμου (RDF). Σταδιακά έλαβε σειρά αδειοδοτήσεων για συλλογή ανακυκλώσιμων απ’ όλη τη χώρα και συνεβλήθη με ΚΔΑΥ και εταιρείες αγοράζοντας ανακυκλώσιμα υλικά. Η σημαντικότερη συμφωνία ήταν αυτή με την Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ), που διαχειρίζεται το σύστημα των μπλε κάδων.

Η λειτουργία του ΚΔΑΥ Ασπροπύργου ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς, σύντομα όμως η κατάσταση ανεστράφη. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, από τους 176.000 τόνους υλικών που συνέλεξε μέσω των μπλε κάδων η ΕΕΑΑ το 2012, στο ΚΔΑΥ Ασπροπύργου κατέληξαν οι 52.000 τόνοι. Το 2013, τελευταία χρονιά που η εταιρεία δημοσίευσε ισολογισμό, παρέλαβε 41.000 τόνους από τους 160.000 τόνους της ΕΕΑΑ και το 2014 μόλις 20.000 τόνους από τους 146.000 τόνους. Στις 18.3.2015, η ΕΕΑΑ ενημέρωσε το υπουργείο Περιβάλλοντος ότι η Γενική Ανακυκλώσεως ανέστειλε στις 14 Μαρτίου τη λειτουργία του ΚΔΑΥ. Λίγους μήνες νωρίτερα, τον Οκτώβριο του 2014, η εταιρεία διεγράφη από το κοινοτικό σύστημα οικολογικής διαχείρισης και ελέγχου EMAS”.

Σύμφωνα με πληροφορίες, πριν από έναν μήνα οι ελληνικές αρχές ειδοποιήθηκαν από τις βουλγαρικές ότι εντοπίστηκε στη γείτονα παράνομο φορτίο 40 τόνων, το οποίο υποτίθεται ότι αποτελούταν από ανακυκλώσιμα υλικά. Οι έλεγχοι ωστόσο έδειξαν ότι επρόκειτο για σύμμεικτα απορρίμματα που είχαν αποσταλεί στη γείτονα από το ΚΔΑΥ Ασπροπύργου και επιστράφηκαν.

Για αντίστοιχη υπόθεση, το 2012 είχε επιβληθεί στην εταιρεία πρόστιμο 132.000 Ευρώ κατόπιν ελέγχων των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος.

—Παράνομη χωματερή είχε γίνει το εργοστάσιο ανακύκλωσης

Κατόπιν ελέγχων που διενήργησε στη μονάδα το Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος ζήτησε από το ΥΠΑΠΕΝ και την Περιφέρεια Αττικής την ανάκληση της Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων με έγγραφό του που στάλθηκε στις 15 Ιουνίου.

Διαπιστώθηκε πως η εταιρεία που λειτουργούσε το εργοστάσιο είχε υποπέσει σε σωρεία παραβιάσεων των περιβαλλοντικών όρων, τα οποία αποτελούν αδικήματα και διώκονται ποινικά με βάση διατάξεις της ισχύουσας περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τις εκθέσεις αυτοψίας του Σώματος Επιθεώρησης Περιβάλλοντος, η ιδιοκτήτρια εταιρεία της μονάδας «Γενική Ανακυκλώσεως Κτηματική Ξενοδοχειακή Α.Ε. Εμπόριο Χάρτου – Χαρτονιών»:

1. Διενεργούσε παράνομη συλλογή, μεταφορά, προσωρινή αποθήκευση και ανεξέλεγκτη διάθεση εν δυνάμει επικίνδυνων αποβλήτων, χωρίς τις απαιτούμενες μελέτες, εγκρίσεις και άδειες και χωρίς τη λήψη και τήρηση των ελάχιστων απαιτούμενων μέτρων, όρων, περιορισμών και προδιαγραφών για την διαχείριση των συγκεκριμένων αποβλήτων.

2. Διενεργούσε νόμιμη μεν συλλογή και προσωρινή αποθήκευση μη επικίνδυνων και διέθετε τις απαιτούμενες μελέτες, εγκρίσεις και άδειες, χωρίς όμως τη λήψη και τήρηση των ελάχιστων απαιτούμενων μέτρων, όρων, περιορισμών και προδιαγραφών για τη διαχείριση των συγκεκριμένων αποβλήτων, βάσει της ΚΥΑ 50910/2727/2003 (ΦΕΚ 1909 Β) και παράλληλα αποθήκευε ποσότητες στερεών αποβλήτων για τις οποίες δεν είχε αδειοδοτηθεί.

Επιπλέον, η εταιρεία δεν έλαβε τα απαραίτητα μέτρα πυροπροστασίας και πυρόσβεσης, δημιούργησε έναν χώρο ανεξέλεγκτης διάθεσης στερεών αποβλήτων, κατά παράβαση του άρθρου 12 του Ν. 1650/86 και του άρθρου 10 της ΚΥΑ 50910/2727/2003 και δεν διέθετε σχέδιο έκτακτης ανάγκης.

Συνεπώς, όπως αποφαίνεται το Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, η συγκεκριμένη εταιρεία κατά παράβαση των περιβαλλοντικών όρων και της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, διέθετε ανεξέλεγκτα στερεά απόβλητα (επικίνδυνα και μη) εντός του χώρου του γηπέδου της, δημιουργώντας έναν χώρο Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ) που προκάλεσε εκτεταμένη και σοβαρή ρύπανση και υποβάθμιση του περιβάλλοντος, με σοβαρό κίνδυνο και ζημίας του εδάφους, των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, επιβάρυνσης της ατμόσφαιρας και της δημόσιας υγείας.

Επιπρόσθετα, οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος επισημαίνουν ότι οι προαναφερόμενες παραβάσεις αποτελούν αδικήματα που διώκονται με βάση την περιβαλλοντική νομοθεσία (άρθρα 3 και 7 του Ν. 4042/2012).

Σημειώνεται ότι οι εκθέσεις αυτοψίας των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος έχουν ενσωματωθεί στη δικογραφία που έχει σχηματιστεί για την υπόθεση και πρόκειται να παραδοθεί άμεσα στον αρμόδιο εισαγγελέα, ο οποίος θα κρίνει αν πρόκειται για πλημμέλημα ή για κακούργημα και θα ασκήσει τις ανάλογες διώξεις.

—Πώς λειτουργεί το κύκλωμα

Οι εταιρείες που διαχειρίζονται τα ΚΔΑΥ υπογράφουν συμφωνία με δήμους της εκάστοτε περιφέρειας για τη συλλογή του υλικού των μπλε κάδων, το οποίο υποτίθεται ότι μεταφέρεται στις εγκαταστάσεις της στην Αθήνα, εν προκειμένω στον Ασπρόπυργο.

Εκεί τα ανακυκλώσιμα απορρίμματα ζυγίζονται, στο βάρος μπαίνει “καπέλο” της τάξης του 40% επί του πραγματικού και οδηγούνται για διαλογή καθώς συχνά στους κάδους περιέχονται και οργανικά απόβλητα.

Σε πολλές όμως περιπτώσεις δεν γίνεται διαλογή, αλλά η ποσότητα δεματοποιείται ως έχει και αποστέλλεται στον ΧΥΤΑ Φυλής, ως υπόλειμμα διαλογής το οποίο κοστίζει πολύ φθηνότερα σε σύγκριση με τα κανονικά σκουπίδια: δηλαδή επιβαρύνεται με ένα ευρώ τον τόνο, αντί για 45 ευρώ που είναι το τιμολόγιο για τα φορτηγά των Δήμων και 65 ευρώ για τα ιδιωτικά φορτηγά.

Με αυτό τον τρόπο, δήμοι της επαρχίας στέλνουν παράνομα και με πολύ χαμηλό κόστος τα σκουπίδια τους στην Αθήνα, ο δήμος της Αττικής που τα υποδέχεται τα “ξεφορτώνεται” πάμφθηνα ως υπόλειμμα διαλογής με ένα Ευρώ τον τόνο και καρπώνεται επιδοτήσεις από διάφορα προγράμματα στήριξης της ανακύκλωσης.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της κατάστασης είναι ο Δήμος Μυκόνου. Το 2013 επιθεωρητές περιβάλλοντος είχαν ανακαλύψει 16 κοντέινερ με δημοτικά απόβλητα από τη Μύκονο τα οποία θα στάθμευαν προσωρινά στο λιμάνι της Ελευσίνας και κατόπιν θα οδηγούνταν στην εν λόγω εταιρεία ανακύκλωσης για να απορριφθούν στο ΧΥΤΑ Φυλής ως υπόλειμμα διαλογής με πολύ χαμηλό κόστος.

Ωστόσο η υπόθεση δεν εξετάστηκε εις βάθος, καθώς δεν διενεργήθηκαν έλεγχοι, ούτε από τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), ούτε από άλλον φορέα.

—Παράνομη απόρριψη στη φύση

Όταν γίνεται διαλογή ανακυκλώσιμων υλικών που έχουν παραληφθεί όχι μόνο από τους μπλε κάδους, αλλά και από τους παράνομους “ανακυκλωτές” με τα καροτσάκια του “σούπερ μάρκετ” (αφού πρώτα τα υλικά περάσουν από διάφορους ενδιάμεσους και καταλήξουν στον τελικό παραλήπτη με το αντίστοιχο “καπέλο”) τότε το ΚΔΑΥ πωλεί τις καθαρές ποσότητες που πιστοποιεί η Ελληνική Εταιρία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, αλλά και επιδοτείται με 20 έως 25 ευρώ τον τόνο.

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που η ΕΕΑΑ δεν δίνει πιστοποίηση, όταν το εμφανιζόμενο ποσοστό διαλογής περιέχει σε ποσοστό που μπορεί να φτάσει και το 90% οικιακά απορρίμματα.

Σε τέτοιες περιπτώσεις έχουν καταγραφεί περιστατικά παράνομης απόρριψης των απορριμμάτων τα ξημερώματα σε περιοχές όπως λατομεία στο Μαρκόπουλο, στον Ασπρόπυργο ή στα Μέγαρα υπό την αιγίδα μπράβων και τσιλιαδόρων.

Παρότι υπάρχουν καταγγελίες ακόμα και στην Εισαγγελία, οι αρμόδιες αρχές δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν λόγω έλλειψης πόρων και προσωπικού.