Ματαράγκα

Η Ματαράγκα (Δημοτική Κοινότητα Ματαράγκας - Δημοτική Ενότητα ΑΡΑΚΥΝΘΟΥ), ανήκει στον δήμο ΑΓΡΙΝΙΟΥ της Περιφερειακής Ενότητας ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”.

Η επίσημη ονομασία είναι “η Ματαράγκα”. Έδρα του δήμου είναι το Αγρίνιο και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Στερεάς Ελλάδας.

Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, η Ματαράγκα ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Ματαράγκας, του πρώην Δήμου ΑΡΑΚΥΝΘΟΥ του Νομού ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ.

Η Ματαράγκα έχει υψόμετρο 98 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας.

Χάρτης Ματαράγκας

Η Ματαράγκα βρίσκεται στο κέντρο περίπου του τέως δήμου Μακρυνείας (Όχι του Καποδιστριακού). Είναι το μεγαλύτερο σήμερα σε πληθυσμό χωριό της περιοχής. Καταλαμβάνει έκταση 50 περίπου τ. χλμ. και απλώνεται προς όλα τα σημεία του ορίζοντα. Ανατολικά φτάνει μέχρι το συνοικισμό της Αγίας Μαρίνας (πρώην Χασάναγα), ο οποίος ανήκει διοικητικά σ` αυτή και τη χωρίζει με τη Γραμματικού ο χείμαρρος του Μπογλάστη. Δυτικά συνορεύει με τις Παπαδάτες εκεί που βρίσκεται το κέντρο "Το Σύνορο". Βόρεια κατεβαίνει μέχρι τον κάμπο και σε μικρή απόσταση από την Τριχωνίδα. Νότια σκαρφαλώνει στον Αράκυνθο σχεδόν μέχρι το ξωκλήσι της Παναγίας. Τα περισσότερα σπίτια της - αν αφαιρέσει κανείς όσα βρίσκονται στον κεντρικό δρόμο- είναι κρυμμένα στο πράσινο. Τα πρώτα σπίτια της Ματαράγκας βρίσκονται ψηλότερα το βουνό. Με την κατασκευή του δρόμου στη δεκαετία του 1880 επί Χαριλάου Τρικούπη (εξ ου και η ονομασία του δρόμου) το χωριό απλώθηκε κατά μήκος του δρόμου. Στη Ματαράγκα ανήκουν και οι οικισμοί της Αγίας Μαρίνα και του Παλαιοπλατάνου, ξεχωριστών κοινοτήτων παλιότερα.

Είναι άγνωστο πότε η Ματαράγκα αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα. Η πιο παλιά μαρτυρία για την ύπαρξή της, όπως αναφέρει ο Παν. Λούπας στο βιβλίο του "Λαζάρια Ματαράγκας", είναι αυτή του περιηγητή Διονυσ. Πύρρου, ο οποίος πιθανότατα, κατά τους υπολογισμούς του προαναφερθέντος συγγραφέα, πέρασε από εδώ στις αρχές του περασμένου αιώνα. Πληροφορίες παλιότερες δεν έχουμε αν και υπάρχει στα χέρια μας ο "Κώδικας του Μοναστηριού Καταφυγίου Τριχωνίδας" με καταγραφές για χωριά της περιοχής από το 1757. Σ` αυτό είναι καταγραμμένα ονόματα κατοίκων και χωριών της περιοχής μας, όπως Παπαδάτες, Καψωράχη, Γαβαλού κ.λ.π., αλλά για τη Ματαράγκα τίποτε. Θα πρέπει να πάμε στα χρόνια της Επανάστασης και του Καποδίστρια για να βρούμε σε επίσημα έγγραφα τη Ματαράγκα.

Πότε λοιπόν δημιουργήθηκε η Ματαράγκα;

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι της περιοχής είχαν καταφύγει πάνω στο Ζυγό όπου έχτισαν τα σπίτια τους, φτιάχνοντας συνοικισμούς και χωριά. Αυτό φαίνεται στην περίπτωση των Παπαδαταίων που κατοικούσαν στις Παλαιοπαπαδάτες (Παλιοχώρι), της Γραμματικούς που κατοικούσαν στην Παλαιογραμματικού, οι Γαβαλιώτες στην Παλαιογαβαλού κ.λ.π. Το ίδιο φαίνεται να συνέβαινε και με την περίπτωση της Ματαράγκας. Οι περισσότεροι από τους μετέπειτα κατοίκους της οποίας, πρέπει να ζούσαν και αυτοί πάνω στο Ζυγό, κυρίως στον Παλαιοπλάτανο. Τα Σιβρηκέικα, το Χαμηλό, οι Κερασιές, τα Αλεξανδρέικα, τα Ζερβέικα, τα Τσουφέικα, 100 περίπου σπίτια, αποτελούν τον πυρήνα της περιοχής του Παλαιοπλάτανου σε υψόμετρο 580 μέτρων, 7 χλμ. νότια της σημερινής Ματαράγκας. Οι κάτοικοι ζούσαν καλλιεργώντας τη γύρω από το χωριό περιοχή.

Οι Τραγουλαίοι ήταν οι παλιότεροι κάτοικοι του χωριού. Λέγεται μάλιστα ότι ο Γεώργιος Τραγουλιάς, ο πρώτος που εγκαταστάθηκε εκεί, έμεινε για ένα διάστημα στην κουφάλα ενός μεγάλου πλατάνου (τον βλέπουμε στη φωτογραφία πιο πάνω), αφού τη διαμόρφωσε έτσι ώστε να είναι κατοικήσιμη. Ο πλάτανος υπάρχει μέχρι σήμερα και είναι πράγματι τεράστιος, ενώ η κουφάλα του είναι όσο ένα μικρό δωμάτιο. Πριν την Επανάσταση αλλά και κατά τη διάρκειά της δρα στην περιοχή ο κλέφτης καπετάνιος Γιάννης Τραγουλιάς, γεννημένος στον Παλαιοπλάτανο και κατά μια εκδοχή παλιότερος του Δημήτρη Μακρή. Ο Γιάννης Τραγουλιάς ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες που προσέφερε προάγεται το 1825 στο βαθμό του χιλίαρχου με αίτηση του Ανδρέα Ίσκου και με απόφαση της Προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδος.

Όπως αναφέρει η παράδοση, οι καπεταναίοι του Ζυγού σε συμπαράσταση προς τους πολιορκημένους Μεσολογγίτες συνεννοήθηκαν να πιάσουν τις νότιες πλαγιές του βουνού και για αντιπερισπασμό να χτυπήσουν τους Τουρκοαιγυπτίους από πίσω. Επειδή οι συγκεντρωθέντες ήταν λίγοι, για να δώσουν την εντύπωση περί του αντιθέτου, έβγαλαν τα κύπρια από τα ζώα και άρχισαν να τα χτυπούν την ώρα της εξόδου (για περισσότερα βλέπε παρακάτω στην αντίστοιχη ενότητα).

Μετά την έξοδο του Μεσολογγίου Μεσολογγίτες, Σουλιώτες και άλλοι αγωνιστές που έφυγαν από το Μεσολόγγι άρχισαν να εποικίζουν τις περιοχές αυτές και ιδιαίτερα τον Παλαιοπλάτανο. Αναφέρεται το όνομα του Μεσολογγίτη Αθανασούλα Σαλάππα. Κάποιοι εγκαθίστανται στη Ματαράγκα που ήδη πρέπει να υφίσταται.

Η πρώτη επίσημη αναφορά της Ματαράγκας γίνεται σε κατάσταση λογαριασμών των προσόδων της επαρχίας Ζυγού, η οποία καταρτίστηκε τις 15 Ιουνίου 1829 στο Αγγελόκαστρο και αφορά τη σοδειά της προηγούμενης χρονιάς (1828). Πλην της Ματαράγκας γίνεται ξεχωριστή αναφορά στη Χασάναγα.

Η επόμενη αναφορά γίνεται σε κατάσταση που υπογράφει στις 10 Οκτωβρίου στο Μεσολόγγι ο "κατά την Δυτικήν Ελλάδα Έκτακτος Επίτροπος" Κωνσταντίνος Ράδος. Η Ματαράγκα φέρεται να έχει 75 κατοίκους.

Από όσα παραπάνω έχουμε εκθέσει, αλλά και από όσα η προφορική παράδοση έχει σώσει, φτάνουμε στο συμπέρασμα (ίσως όχι με απόλυτη ασφάλεια) ότι πυρήνα του χωριού της Ματαράγκας αποτέλεσαν Παλαιοπλατανιώτες που για διάφορους λόγους έφτιαξαν το κονάκι τους εδώ, λίγο πριν την Επανάσταση. Βέβαια θα ήρθαν και κάποιοι από τα άλλα χωριά και οικισμούς της ευρύτερης περιοχής, ενώ δεν είναι λίγοι και οι αγωνιστές από το Μεσολόγγι αλλά και μακρύτερες περιοχές που στέριωσαν εδώ. Ένας από τους λόγους που τους οδήγησε σ` αυτό σίγουρα ήταν και οι πολλές πηγές που υπήρχαν.Στις πηγές αυτές ξεδιψούσαν όσοι από τους κατοίκους του Ζυγού, κυρίως Παλαιοπλατανιώτες κατέβαιναν στον κάμπο είτε για να βοσκήσουν τα ζωντανά τους είτε για να φτάσουν στη λίμνη, οι ψαράδες είτε για άλλους λόγους. Αλλά και οι διαβάτες, αυτοί που προχωρούσαν προς τα άλλα χωριά, ανατολικά έχοντας ξεκινήσει πιθανόν από το Βραχώρι (Αγρίνιο). Οι τελευταίοι, περνώντας από τα γεφύρια του Αλάμπεη ακολουθούσαν το δρόμο -μονοπάτι προφανώς- προς την περιοχή της Ματαράγκας που περνούσε από τις "Βρύσες", ανηφόριζε προς τον Άγιο Κωνσταντίνο και διακλαδιζόταν προς τα υπόλοιπα χωριά. Φτάνοντας λοιπόν στις Βρύσες και τις άλλες πηγές διαβάτες και ντόπιοι ξεδιψούσαν στα γάργαρα νερά τους, ξεκουράζονταν κάτω από τα υδροχαρή δέντρα και πριν ξεκινήσουν για τον προορισμό τους, γέμιζαν τους ματαράδες τους για να `χουν νερό στο δρόμο. Η παράδοση θέλει τους Ματαράδες να έχουν δώσει το όνομά τους στο χωριό (ματαράς: Ματαράγκα).

Ας επανέλθουμε όμως στα της οικίσεως της Ματαράγκας. Είπαμε ότι ο χώρος πρέπει να οικίσθηκε λίγο πριν την Επανάσταση αφού ξέρουμε πως το 1828 υπάρχει, ενώ το 1930 έχει 75 κατοίκους. Την εποχή αυτή ανήκει στην Επαρχία Ζυγού. Υπάρχουν στα Γενικά Αρχεία του Κράτους δύο έγγραφα προς τον Ιωάννη Καποδίστρια, Κυβερνήτη της Ελλάδας, που υπογράφονται από τους δημογέροντες του Ζυγού το 1831. Το ένα υπεγράφη στις 4 Ιουνίου 1831 και το άλλο στις 29 Ιουλίου του ίδιου έτους. Στο δεύτερο, τόπος συγκέντρωσης αναφέρονται οι Παπαδάτες ( το 1830 οι Παπαδάτες είχαν 174 κατοίκους). Σε άλλη επιστολή των δημογερόντων προς το Δημήτριο Μακρή ως τόπος συγκέντρωσης, αναφέρονται πάλι οι Παπαδάτες. Έδρα λοιπόν οι Παπαδάτες;

Παραθέτουμε παρακάτω τα προαναφερθέντα έγγραφα.

"Προς τον Σ.[εβαστόν] Κυβερνήτη της Ελλάδος

Εξοχώτατε, οι υποφαινόμενοι κάτοικοι της επαρχίας ζυγού χαίροντες ήδη προ τριών χρόνων άκραν ησυχίαν και απολαμβάνοντες τα εκ της πατρικής κυβερνήσεως της Υ. Ε. προερχόμενα καλά με λύπη μας μεγάλη και βαθεία αγανάκτησιν μανθάνομεν ότι η κακοβουλία ολίγων τινών κακεντρεχών, οίτινες προσπαθούν να θεμελιώσουν την μερικήν των ευτυχίαν επί της δυστυχίας του λαού της Ελλάδος δεν έπαυσεν εισέτι από του να ραδιουργή πολυτρόπως με την ελπίδα να κινήσωσιν επί διαφόροις υποσχέσεσι και τον Νέον Ταγματάρχην Τζάμην Καρατάσσιον να λιποτακτήση δια να τον ρίψωσιν εις τον βάραθρον της απάτης διασπείροντες ότι όλοι οι Έλληνες φρονούσι τα αυτά μετ` αυτών. Αλλ` ημείς εξοχώτατε καθώς και οι κάτοικοι όλων των γειτονικών επαρχιών σπεύδομεν να διαβεβαιώσομεν την Υ.Ε. ότι όχι μόνον αποστρεφόμεθα τας κακοβούλους και ολεθρίους πράξεις των, αλλ` επιθυμούντες την ακλόνητον διατήρησιν του καθεστώτος και αναθέτοντες την ησυχίαν και ευτυχίαν μας εις την πατρικήν και έμφρονα κυβέρνησιν της Υ.Ε. παρακαλούμεν να μην λείψη και του λοιπού ως και άχρι τούδε, αποκρούων παν ολέθριον κίνημα των κακοβούλων εχθρών της Ελλάδος και να υπερασπίζητε την ευχάριστον ησυχίαν των Ελλήνων εκ της οποίας ελπίζουσι την ευτυχίαν των, ημείς δε παρακαλούντες τον πολυέλεον θεόν να διατηρεί και ενισχύει την Υ.Ε. (Υμετέρας Εξοχώτητος) κατά των κακοβούλων εχθρών της πατρίδος μας, αφοσιούμεθα όλων διόλου εις την πατρικήν κηδεμονίαν της και ευσεβεστάτως υποσημειούμεθα εν επαρχία Ζυγού την 4 Ιουνίου 1831.

Η επαρχιακή Δημογεροντία Ζυγού"

Ακολουθούν υπογραφές. Εκ μέρους των Ματαραγκιωτών υπογράφει ο Χ. Χριστόφορος.

Πρόκειται προφανώς για το κίνημα του Δημητρίου ή Τσάμη Καρατάσου, (γιου του Μακεδόνα καπετάνιου Γέρου Καρατάσου),που έγινε το Μάιο του 1831 με αφορμή την άρνηση του Καποδίστρια στις απαιτήσεις των Υδραίων πλοιοκτητών περί αποζημιώσεως για τα πλοία που έχασαν κατά τη διάρκεια του Αγώνα και που έγινε με την υποκίνηση της αντιπολίτευσης. Το κίνημα αυτό απέτυχε. Ο Καρατάσος δεν αποθαρρύνεται. Καταφεύγει σε Τουρκικό έδαφος και στις 7 Ιουνίου ξαναμπαίνει στην Ελλάδα και έρχεται σε σύγκρουση με τον κυβερνητικό στρατό. Το σώμα των στασιαστών διαλύεται και γίνονται πολλές συλλήψεις, ενώ ο Καρατάσος ξεφεύγει πάλι σε Τουρκικό Έδαφος.

Οι δημογέροντες του Ζυγού όπως προφανώς και άλλων περιοχών με έγγραφό τους προς τον Κυβερνήτη δηλώνουν την " αφοσίωσιν" και το "βαθύτατον σέβας" των.
Η πρώτη επιστολή αναφέρεται στην πρώτη φάση του κινήματος και η άλλη επιστολή (βέπε αμέσως παρακάτω), στη δεύτερη που ακολουθεί..

"Εξοχώτατε και Σεβαστέ Κυβερνήτα της Ελλάδος

Κατά πρόσκλησιν του εκτάκτου επιτρόπου της Δυτ. Ελλάδος συνελθόντες εις εν οι υποφαινόμενοι δημογέροντες και πρόκριτοι της επαρχίας του Ζυγού, μας εγνωστοποιήθη η υπ` αρ. 4012 εγκύκλιος της Σεβαστής] Κυβερνήσεως.
Με μεγάλην λύπην και αγανάκτησιν της ψυχής μας πληροφορούμεθα ότι ολίγοι τινές ραδιούργοι κινούμενοι από τας χαμερπείς ιδιοτελίας των προσπαθούν να σπρώξουν το έθνος εις τον όλεθρον της αναρχίας.
Ημείς ως πιστοί διερμηνείς των αισθημάτων των συμπολιτών μας σπεύδομεν κατ` επανάληψιν να εκφράσουμε και κατά ταύτην την περίπτωσιν ότι είμεθα ακλόνητοι εις όσα εξηγήθημεν εκ των προλαβουσών αναφορών μας, προς τη Υ. Ε. και αποδοκιμάζοντες τας αξιοκατακρίτους και κακεντρεχείς πράξεις των ραδιούργων εμπιστευόμεθα εις την Υ. Ε. (Υμετέρας Εξοχώτητος) και του λοιπού την περί της τύχης μας φροντίδα ως τον μόνον άξιον δια να μας φέρει εις την αληθή ελευθερίαν και ευδαιμονία μας και την παρακαλούμεν θερμώς να λάβη μέτρα αυστηρά κατά των ολίγων τούτων κακοβούλων δια να μας απαλλάξη από τον επαπειλούμενον κίνδυνον και να μην στερηθούμεν των αγαθών των οποίων αξιούμεθα υπό την πατρικήν Κυβέρνησιν της Υ. Ε.

Εν τοσούτω υποσημειούμεθα με όλην την αφοσίωσιν και βαθύτατον σέβας

Εν Παππαδάτες τη 29 Ιουλ. 1831"

Για λογαριασμό των Ματαραγκιωτών υπογράφουν οι Γιάννης Τραγουλιάς, Χ. Χριστόφορος και Κωνσταντής Λιόλος.

Το 1836 ιδρύεται ο δήμος Μακρυνείας. Η Ματαράγκα γίνεται έδρα του Δήμου μέχρι το 1865, οπότε με το από 7.7.1865 Διάταγμα (Φ.Ε.Κ. 35/1865) μετετέθη η πρωτεύουσα του Δήμου Μακρυνείας από τη Ματαράγκα στη Γαβαλού. Δεν γνωρίζουμε γιατί. Ο Δήμος Μακρυνείας θα διαλυθεί το 1912 και η Ματαράγκα από τότε θα αποτελέσει ξεχωριστή κοινότητα.

"Στα χρόνια της Μικρασιατικής καταστροφής το χωριό είχε την τύχη όχι μόνο να φιλοξενήσει, αλλά και να κατοικήσουν σ` αυτό, πρόσφυγες Μικρασιάτες, άνθρωποι ανώτεροι, άνθρωποι ανήσυχοι, άνθρωποι εργατικοί - δημιουργικοί, που έδωσαν άλλη πνοή, άλλο χρώμα, άλλη μορφή στο χωριό. Ξεσπιτωμένοι, ξεκληρισμένοι, μη έχοντας που την κεφαλήν κλίναι, έδωσαν δείγματα και παραδείγματα του πολιτισμού τους, του επιπέδου τους. Ίδρυσαν συλλόγους αθλητικούς, μορφωτικούς, πολιτιστικούς. Ο αθλητικός σύλλογος, που υπάρχει σήμερα με το όνομα "Αράκυνθος", ιδρύθηκε στα 1824 απ` αυτούς. Άλλοι σύλλογοι ξεφύτρωσαν και παρέες μουσικόφιλων, που κάτι άφησαν και σε μας, απ` τα ωραία εκείνα τραγούδια τους. Οργάνωσαν τους εργαζομένους, κυρίως αυτούς που δούλευαν στις καπναποθήκες. Αυτούς λοιπόν τους ανθρώπους που μεταμόρφωσαν τη δομή του χωριού μας, αυτούς τους φοβήθηκαν οι ιθύνοντες του χωριού τότε, τους απομόνωσαν και τελικά τους έδιωξαν.

Εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Κωνσταντίνο του Αγρινίου, που τότε ήταν ένας συνοικισμός του Αγρινίου με χαμόσπιτα αραιά, φτώχεια και κακομοιριά.
Σήμερα δε ο επισκέπτης του Αγίου Κωνσταντίνου μένει άναυδος από την εξέλιξη του τότε βλαχοχωριού και σήμερα δήμου. Το χωριό μας, με τους κοντόφθαλμους κατσαπλιάδες, προέδρους, ηγήτορες, προύχοντες, έχασε, τότε, αν το καλοσκεφτεί κανένας, τα πάντα και σήμερα παραδέρνει."

Λόγω του ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που παρουσιάζει η περιοχή της Ματαράγκας, μέσα σε λίγες δεκαετίες έγινε το μεγαλύτερο πληθυσμιακά και οικονομικά κέντρο της περιοχής, πράγμα που και σήμερα ισχύει. Γνώρισε μεγάλη εμπορική ακμή μέχρι το 1940 και υπήρξε το κυριότερο καπνεμπορικό κέντρο της περιοχής, ενώ σύμφωνα με την άποψη ορισμένων υπερείχε ακόμη και σε σχέση με την περιοχή Αγρινίου.

Στα χρόνια της Κατοχής και η Ματαράγκα γεύτηκε τη λαίλαπα του φασισμού. Κάποια σπίτια επιτάχτηκαν -αναφέρονται τα σπίτια του Κ. Φλωρόπουλου και Κ. Πιεράτου-. Τα βράδια η κίνηση απαγορευόταν. Οι κατακτητές έκλειναν τους δρόμους με συρματοπλέγματα. Η Κατοχή έφερε πείνα, εξευτελισμό, εξαθλίωση. Όπως στην υπόλοιπη Ελλάδα, έτσι και στα χωριά της Μακρυνείας, κάποιοι πήραν το δρόμο για το βουνό, ορισμένοι και από τη Ματαράγκα. Στόχος να πολεμήσουν τον εχθρό με όποιο μέσο. Το καλοκαίρι του1943 οι αντάρτες σκοτώνουν ένα Γερμανό στα Πλατάνια. Οι Γερμανοί αντιδρούν βάζοντας φωτιά στα χωριά της Μακρυνείας. Θύμα τους κι η Ματαράγκα. Πολλοί από τους κατοίκους της περιοχής βρίσκουν καταφύγιο στο βουνό, κυρίως στον Παλαιοπλάτανο.
Μετά την απελευθέρωση και μέχρι τη δεκαετία του `60 γνώρισε και πάλι μεγάλη ακμή. Από τη δεκαετία αυτή και ύστερα το κύμα της εσωτερικής μετανάστευσης, που είναι η αιτία ερήμωσης της ελληνικής υπαίθρου, πλήττει και τη Ματαράγκα. Ευτυχώς πάντως λιγότερο από άλλες περιοχές της χώρας. Έτσι ο πληθυσμός της, αν και φθίνων κειμένεται σήμερα κοντά στους 2000 κατοίκους και η Ματαράγκα μαζί με το Νεοχώρι είναι οι μεγαλύτερες κοινότητες της επαρχίας Μεσολογγίου.

Σήμερα ο αριθμός των δημοτών αγγίζει τις 2000 παραμένοντας η μεγαλύτερη πληθυσμιακά κοινότητα της Μακρυνείας και συγκεντρώνοντας τη μεγαλύτερη εμπορική και γενικότερα οικονομική κίνηση. Στον Παλαιοπλάτανο οι κάτοικοι που έχουν απομείνει σήμερα μετριούνται στα δάχτυλα του ..."ενός χεριού".

Για τους Ματαραγκιώτες, για το χτες και το σήμερα του χωριού διαβάζουμε όσα γλαφυρά γράφονταιστο βιβλίο του "Λαζάρια Ματαράγκας" που εξέδωσε ο Παναγιώτης Λούπας με τη βοήθεια του Χρήστου Τσαπάρα, αλλά και άλλων Ματαραγκιωτών.

"Η Ματαράγκα σήμερα δεν παύει να είναι ωραία, και χωρίς αυτά που έχουν χαθεί. Οι άνθρωποί της, ήσυχοι, ήμεροι, άδολοι, καταδεκτικοί, φιλόξενοι -πρέπει να παινεύεται το χωριό για τους ανθρώπους της, για τα παιδιά της. Πριν από πολλά χρόνια το χωριό μας ήταν το κέντρο διασκέδασης όλης της περιοχής. Τα εξοχικό της μοναδικά, μπορώ να πω, σ` όλο το νομό. Στο Βασιλείου, στο Διομήδη, στον Κουνέλη έφταναν απ` όλα τα χωριά να διασκεδάσουν με γραμμόφωνα ή ηλεκτρόφωνα. Ο δημόσιος δρόμος ήταν πήχτρα το βραδάκι και λίγο μετά από βολταρίζοντες, δηλ. ας είναι και λίγο αδρύ, ήταν ο δρόμος που γίνονταν το νυφοπάζαρο.
Έρχονταν κιθάρες από το Αγρίνιο κι αυτοί, οι μεγάλοι Κατσαμπαίοι ήλθαν και τραγούδησαν, έπαιξαν και γλέντησαν εδώ!

Τώρα είπαμε δεν υπάρχουν αυτά που έδιναν ζωή, τα παραδοσιακά κεντράκια με τα στρογγυλά σιδερένια τραπεζάκια και τις ψάθινες καρέκλες, έχουμε άλλου είδους μαγαζιά και άλλο ύφος διασκέδασης."

Στη Ματαράγκα εδρεύουν και λειτουργούν σήμερα οι παρακάτω υπηρεσίες και οργανισμοί:

Τράπεζα Πειραιώς

Παιδικό Σταθμό

Νηπιαγωγείο

Δημοτικό

Γυμνάσιο

Λύκειο
Αγροτικό Ιατρείο

Ο.Τ.Ε.
Ταχυδρομείο

Γεωργικό Συνεταιρισμό

Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών

Αθλητικό Σύλλογο

Ιδιωτικά ιατρεία

Φορολογικά Γραφεία

Ο Σύνδεσμος Ύδρευσης Μακρυνείας

Γραφείο του Συλλόγου πολυτέκνων

Αποθήκες και κατάστημα γεωργικών φαρμάκων του Αγροτικού Συνεταιρισμού
Υπάρχουν ακόμη ένα Super Market ιδιοκτησίας του Αγροτικού Συνεταιρισμού, τέσσερα μπακάλικα, δύο φούρνοι, δύο περίπτερα (το ένα παραμένει κλειστό), δύο ζαχαροπλαστεία, δύο σουβλατζίδικα, τέσσερα καφενεία, έξι καφέ-μπαρ, ένα ουζερί, ένα μπαρ, ένα κομμωτήριο, δύο κουρεία, ένα ανθοπωλείο, ένα πρακτορείο Προπό, ένα φροντιστήριο, (Θετικό), ένα κατάστημα με είδη προικός, ένα υποδηματοποιείο, ένα κατάστημα πώλησης παπουτσιών, δύο καταστήματα ψιλικών, τρία ηλεκτρικών ειδών, ένα ηλεκτρολογικό γραφείο, ένα γραφείο πολιτικού μηχανικού, δύο ραφεία, ένα ξυλουργείο, ένα κατάστημα γεωργικών φαρμάκων, ένα φαρμακείο, ένα γραφείο τελετών, τρία σιδηρουργεία, δύο μάντρες υλικών οικοδομών, τρία κρεοπωλεία, τρία λογιστικά γραφεία και μια αίθουσα αναψυχής.

Μέρος της ιστορίας της Ματαράγκας, κάθε τόπου, οι εκκλησιές, τα ξωκλήσια, οι γιορτές, οι συνήθειες, ο πολιτισμός. Είναι αδύνατον βέβαια στα πλαίσια ενός φύλλου εφημερίδας να τα συμπεριλάβουμε όλα. Θα αρκεστούμε να αναφερθούμε συνοπτικά στις εκκλησιές και κάποιες από τις γιορτές.

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Η κύρια εκκλησία του χωριού. Ο ναός είναι βυζαντινού ρυθμού, σταυροειδής με τρούλο, ο οποίος στηρίζεται σε τέσσερις πεσσούς. Τοιχογραφίες καλύπτουν όλα τα μέρη του εσωτερικού του ναού. 120 χρόνια πριν στη θέση που βρίσκεται ο σημερινός ναός υπήρχε μικρότερος μαζί με το νεκροταφείο (στη θέση που βρίσκεται σήμερα η πλατεία. Ο νέος ναός άρχισε να χτίζεται το 1918. Η απόφαση να χτιστεί ο ναός πάρθηκε, όταν κάποιοι ψαράδες έφεραν στον τότε παπά την εικόνα του Αγίου Γεωργίου που είχαν βρει σε κουφάλα φράξου στη θέση Ζαγκανέικα, δυτικά του κάμπου του χωριού (σημειωτέον ότι την εποχή αυτή η περιοχή ήταν βάλτος). Η ηλικία της εικόνας αυτής είναι άγνωστη. Πρέπει πάντως να είναι πολύ παλιά. Για το λόγο αυτό φυλάγεται και εκτίθεται για προσκύνηση μόνο την ημέρα της γιορτής του Αγίου (23 Απριλίου ή, όταν πέσει μες στη Σαρακοστή, τη Δευτέρα του Πάσχα). Ο Α Γιώργης συνδέεται και με μια άλλη παράδοση. Το 1937 ανατέθηκε σε έναν Τήνιο καλλιτέχνη να κατασκευάσει το Τέμπλο του ναού από μάρμαρο. Το τέμπλο ετοιμάστηκε αλλά εν τω μεταξύ ξέσπασε ο πόλεμος του `40, ακολούθησε και η Κατοχή. Ο καλλιτέχνης έβαλε το τέμπλο σε μια αποθήκη μαζί με τα άλλα έργα του σκοπεύοντας να το πουλήσει σε κάθε ενδιαφερόμενο. Σε κάποιο βομβαρδισμό η αποθήκη καταστράφηκε μαζί με όλα τα άλλα έργα πλην του τέμπλου. Το γεγονός αυτό ο Τήνιος μάστορας το θεώρησε ως θαύμα. Αποφάσισε, λοιπόν, μετά την απελευθέρωση να το φέρει και να το τοποθετήσει στο ναό του Αγίου Γεωργίου στη Ματαράγκα.

ΠΑΝΑΓΙΑ

Νότια του χωριού, σε ένα μεγάλο πλάτωμα στη βόρεια πλαγιά του Αράκυνθου, σε θέση απ` όπου η θέα απλώνεται μαγευτική από τη Λυσιμαχία μέχρι τις δυτικές πλαγιές του Ζυγού και από τις παρυφές του Αράκυνθου μέχρι τις κορυφές του Παναιτωλικού, ανάμεσα σε γέρικα πλατάνια και πυκνή βλάστηση είναι κτισμένο το ξωκλήσι της Παναγίας. Χτίστηκε το 1964 -65. Νοτιοδυτικά, στο σημείο που το 1992 ο Ιερέας Γαλιώνης έχτισε νέο εκκλησάκι αφιερωμένο στη μνήμη των ιερέων που έχουν υπηρετήσει στον Άγιο Γεώργιο, υπήρχε παλιότερο εκκλησάκι χτισμένο γύρω στα 1880. Σ` αυτό υπήρχαν εικόνες παλιές. Ανάμεσα σ` αυτές και η εικόνα της Παναγίας, την οποία κατέστρεψε κάποιος ασεβής χαρακώνοντας τα μάτια της Θεοτόκου. Η εικόνα αυτή βρίσκεται στον καινούργιο ναό.

ΑΓΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

Ανατολικά της Παναγίας, σε χαμηλότερο επίπεδο, νότια της περιοχής Σαντή, και λίγο πιο κάτω από το δρόμο που οδηγεί στον Παλαιοπλάτανο βρίσκεται το ξωκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου.

120 χρόνια περίπου πριν, κάτοικοι της περιοχής παρατήρησαν ένα φως που κινούνταν από την Παναγία και έφτανε μέχρι το σημερινό ξωκλήσι του αγίου Κωνσταντίνου και ξαναγύριζε στην Παναγία. Έφτιαξαν έτσι ένα μικρό εκκλησάκι που όμως πριν τον πόλεμο γκρεμίστηκε. Στα χρόνια της Κατοχής ο Ιωάννης Ξουργιάς πραγματοποιώντας ένα τάμα έχτισε άλλο στη θέση του που και αυτό γκρεμίστηκε. Γύρο στο 1960 χτίστηκε ο σημερινός ναός.

ΑΙ ΛΙΑΣ

Δυτικά και αρκετά ψηλότερα από την Παναγία μέσα στο πράσινο, με θέα εκπληκτική, πάνω σε ένα ύψωμα είναι χτισμένο το εκκλησάκι του Αι Λια.

ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

Βρίσκεται στον κάμπο λίγο πιο κάτω από την Αγία Μαρίνα, ανάμεσα στους ελαιώνες.

ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Βρίσκεται στο κάτω μέρος του Παλαιοπλάτανου δίπλα στην κύρια βρύση του χωριού. Ο σημερινός ναός χτίστηκε στα τέλη του περασμένου αιώνα στη θέση παλιότερης που είχε γκρεμιστεί.

Σημειώσεις

Χαράλαμπου Δ. Χαραλαμπόπουλου "Γεωγραφικές αναφορές για την Αιτωλοακαρνανία από τον Κώδικα του Μοναστηριού Καταφυγίου Τριχωνίδας". Ναυπακτιακά τ. Ε΄(1990-91). Τον τόμο αυτό ευγενικά μας δάνεισε ο συνάδελφος Γιάννης Καρανίκας.

Ο Παλαποπλάτανου, το Κεράσοβο, η Καρύτσα, η Παλαιογαβαλού, η Ποταμούλα είναι οι παλιότεροι οικισμοί της περιοχής.

Την εποχή εκείνη ο κάμπος αποτελούνταν από βάλτους και δάση από υδρόβια δέντρα και άλλα φυτά (φράξους, πλατάνια, ιτιές κ.λ.π.). Δύσκολο να καλλιεργηθεί ο τόπος εκεί.

Σήμερα ελάχιστες από αυτές συνεχίζουν να δίνουν νερό, ελάχιστο κι αυτό. Γνωστότερες οι "Βρύσες", απέναντι από το μαγαζί του Ιωάννου, η "Εφτά", έξω από την αυλή του Νίκου Μπάλα -λέγεται μάλιστα ότι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας κλέφτες σκότωσαν εκεί εφτά Τούρκους, εξ ου και το όνομα Εφτά-, μια άλλη βρίσκεται δίπλα στο βενζινάδικο του Βασιλείου, ακόμα υπάρχει μια πηγή στα Μπαθέικα. Αυτές μέσα στο χωριό. Ψηλότερα, κυρίως στο χώρο της Παναγίας, υπάρχουν κι άλλες.

Κατά την παράδοση, ο μουσελίμης του Κάρλελι, Αλάι Μπέης περί το 1773 κατασκεύασε γεφύρια με 365 καμάρες για να ενώσει τις δύο λίμνες και να συνδέσει τους κάμπους του Παναιτωλίου και των Παπαδατών. Στην περιοχή αυτή υπήρχε βάλτος και ήταν δύσκολη η πρόσβαση. (Για περισσότερα βλέπε παρακάτω).
Ο Ματαράς ήταν ένα ασκί από δέρμα μικρού ζώου και ξύλο και σ` αυτό έβαζαν νερό για το ταξίδι.

Στην Επαρχία Ζυγού ανήκουν τα χωριά: Μάστρο, Γουργιά, Άγιος Ηλίας, Σταμνά, Αγγελόκαστρον, Τόριζα, Καλύβια, Πρέσακος, Ζευγαράκι, Σιβίστα, Κεράσοβον, Παπαδάταις, Ματαράγκα, Χασάν και Σαντή, Καλφενίκιον, Γαβαλού, Μπουρλέσα, Μεσάριστα, Μποτίνου, Ράικα, Μακρυνού, Μπερμπάτι, Κρεμοσιβίστα, Μποχώρον, Χωρία, Ψυχαί.

Αυτός περιλαμβάνει τις παρακάτω κοινότητες οικισμούς: Συβίστα, Κεράσοβον, Παπαδάταις, Γραμματικού, Γαβαλού, Καλφενίκι, Μπουρλέσα, Κάτω Μποτίνου, Άνω Μποτίνου, Μεσάριστα. Μακρυνού, Μονή διατηρουμένη της Κατερινούς και μοναί διαλελυμέναι δύο (;), του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Θωμά, Παλαιοπλάτανος, Αλήμπεϊ, Καρύτσα, Κερασοβίτικα, Παλαιοπαπαδάτες, Σαντή, Χασάναγα, Παλαιογαβαλού, Καλαμάκι, Ζαχάρι, Αρβανίτη, Βεργιά. Βαρκά, Ποταμούλα, Τριβούλιστα, Τριφυλλάκι, Παραδείσι, Παλαιοχώριον, Καψορράχη, Ράικα, Μεταξά, Δεσποινή, Μπερμπάτι."

Πηγή: Γυμνάσιο Ματαράγκας

   

Οικισμοί

Αγία Μαρίνα
Παλαιοπλάτανος